Pir Sultan Abdal

Pir Sultan Abdal Mahlas;Pir Sultan Doğum;Haydar 16. yüzyıl Sivas Ölüm1547-1590 arası bir tarih Sivas, Osmanlı İmparatorluğu Yaşadığı yerAnadolu VatandaşlıkOsmanlı Etnik kökenTürk MeslekŞair, mutasavvıf DönemHalk Edebiyatı TürTasavvuf

Pir Sultan Abdal, 16. yüzyılda yaşamış, Alevi-Türk halk şairi ve ozanıdır.

Asıl adı Haydar'dır. Yaşamının büyük bölümü Sivas’ınYıldızeli ilçesinin Çırçır bucağına bağlı Banaz köyünde geçmiştir.

İdam edilen Pir Sultan Abdal'ın ölümünün,

1547-1551 ya da 1587-1590 yılları arasındaki bir tarih olduğu sanılmaktadır.
Pir Sultan Abdal, şiirlerinde Allah, İslam Peygamberi Muhammed, Ali, On İki İmam ve Ehl-i Beyt sevgisini sıkça işlemiştir. Ayrıca sosyal konulara da yer vermiş ve bunları birer sosyal uyarı niteliğinde işlemiştir. Çoğu şiirini nefes tarzında ilahilerle yazmıştır.

Alevi bir şair olduğundan Hakk-Muhammed-Ali motifini kullanmıştır.

Alevi geleneklerine bağlı bir dergâh ortamında yetişmiştir.

Alevi ekolü tekke eğitiminin etkisiyle insanlar arasında bu yola çağıran bir şahıs olmuştur.

Medrese öğrenimini Erdebil'de görmesine rağmen, diğer bazı halk şairlerinin tersine, Divan Edebiyatı'ndan hiç etkilenmemiştir.

Pir Sultan Abdal, Aleviler arasında Yedi Ulular olarak bilinen Yedi Ulu Ozan'dan birisidir.

Genellikle Osmanlı bürokrasisine karşı tutumuyla bilinir.

Deyişlerinde eski Türk kültürünü ve Alevi inancını yansıtır.

Ölümünün ve deyişlerinin etkisiyle kolektif bir bilinç oluşmuş, onun adına birçok şiir, söz, anı oluşturulmuştur. Anadolu halk kültürünün yaşayan bir ögesi olarak görülmüştür.

Ana Sayfa Pir Sultan Abdal Kimdir?

Pir Sultan Abdal; 16. Yüzyılda yaşamış, ünlü halk şairi ve ozanıdır. Yazılı kaynaklarda yaşamı hakkında pek fazla bilgi bulunmayan Pir Sultan Abdal, Alevi kökenlidir. Hayatına yönelik edinilen bilgiler, genellikle, şiirlerinden, kuşaktan kuşağa anlatılan hikayelerden ve söylentilerden elde edilmiştir. Pir Sultan Abdal, Aleviler toplumlarca Yedi Ulular olarak anılan yedi ulu ozandan biridir.

Şiirlerinde Allah, İslamiyet, Hz. Muhammed, On İki İmam ve Ehl-i Beyt konularını işlemiş, sosyal hayatın sorunlarına ve kişiler arası ilişkilere yönelik ders verici nitelikte eserler kaydetmiştir. Bağlı olduğun Alevilik’in din anlayışını, dünya görüşünü yansıtmıştır, ayrıca, kendi başından geçenleri, yaşadığı özlem ve acılarını da kaleme almıştır. Şiirlerinin çoğu nefes tarzındaki ilahilerdir. Halk söylentilerine göre, Sivas’ta, Yıldızeli ilçesinin Banaz köyünde doğmuş ve büyümüştür. Banaz’da bugün hala Pir Sultan Abdal’ın olduğu söylenen bir ev, önünde büyük bir söğüt ağacı ve değirmen taşı ile birlikte sessizce beklemektedir. Şiirlerinden, ileri yaşlara kadar hayatını sürdürdüğü, çok sayıda evladının bulunduğu ve iki oğlunun vefatını yaşadığı çıkarılabilen bilgiler arasındadır. Pir Sultan Abdal’ın çocukluğu çobanlıkla gelmiştir. Tekke eğitimi almış, halifeler tarihini, tarikat düzenini ve peygamber ve evliya menkıbelerini öğrenmiştir. Alevi bir şair olan Pir Sultan Abdal, Alevi geleneklerine bağlı olarak büyütülmüş ve bir dergahta yetişmiştir. Tekke ve Tasavvuf ile sınırlı kalmayıp halka hitap eden bir derviş o idi. Şiirlerinde Tasavvuf felsefesi gibi soyut ve yüksek konular yerine, kendi deneyimlediklerini ve karşılaştığı durumları kaleme almıştır.

Pir Sultan Abdal eserlerinde, Halk Edebiyatı geleneklerini takip etmiş, tam bir halk ozanı kişiliğini sürdürmüştür. Şiirlerini genellikle 11’li ya da 8’li kalıplarla yazmış, nadir olsa da 7’li kalıbı tercih ettiği olmuştur. Şiirleri, koşma ya da semai gibi, hem dörtlükler biçiminde yazılmıştır. Sadece tek bir eserinde gazel düzenini kullanmıştır. Eserlerinden, Pir Sultan Abdal’ın iyi bir saz ustası olduğu sonucu da ortaya çıkmaktadır. Eserlerinin konularını sadece din, mezhep ya da tarikat değil, yaşamın çeşitli yönleri de oluşturmuştur. Tarikat konulu eserlerinde ise, Ali ve On İki İmam gibi önemli noktalara değinirken, aynı zamanda kendi hislerini ve yaşadığı çatışmaları da korkusuzca ve ayrıntılı bir şekilde yansıtmıştır. Pir Sultan Abdal’ın eserleri incelendiğinde, sadece kendi hayatı hakkında değil, o çağın ve Anadolu’nun yapısı hakkında da bilgiler edinilmesi mümkündür. Devlet düzeninin bozukluğu, iç savaşlar, mezhep ayrılıkları yüzünden yaşanan huzursuzlukları, kadıların adil olmadığı, dönemin müftülerinin yanlışlıkları, Pir Sultan’ın eserlerinde kolayca görülür. Bunların yanı sıra, Pir Sultan Abdal, din dışı eserlerinde, doğa, insan ve hayvan sevgisi içinde, gözlem yeteneği ile süslü dizeler kaleme almıştır.

Alevi-Bektaşi tarikatına mensup olan Pir Sultan Abdal, hem bir dini lider hem de devlet başkanı olarak görülen Iran Sahlari adına, Anadolu halkını Osmanlı Devleti’ne karşı ayaklanmaya teşvik ettiği ve kışkırttığı gerekçesi ile Sivas Valisi Hızır Paşa’nın emri ile tutuklanmıştır. Kararlı ve sözünün arasında duran Pir Sultan’ın yolundan dönmeyeceğine kanaat getirilince ise, asılma emri verilmiştir. Halk arasında geçmişten bugüne gelen rivayetlere göre, Sivas’ın, eskiden sırası ile Keçibulan ve Darağacı isimleri ile anılan, şimdi ide Kepçeli adını alan yer, Pir Sultan’ın asıldığı yerdir. Bugün, aynı bölgede, bakımsız toprak yığını olarak görülen yer, onun mezarıdır. Mezarın üzerine ise çok sayıda taş ve moloz bulunur. Bu taşların, Pir Sultan’ın asılması sırasında, Hızır Paşa’’nın emri ile halkın attığı taşlar olduğu söylenir.

Ölüm tarihine yönelik kesin bir kayıt bulunmamakla birlikte, mezarının yeri, farklı şekillerde rivayet edilmektedir. Bir menkıbeye göre Erbil’’de , Bektaşi geleneğine göre ise Merzifon’da bulunduğu düşünülür. Fakat, Pir Sultan’ın asıldığı bölgeye defnedilmiş olması, gerçeğe en yakın görünen rivayettir. Asıldığı yere gömülmüş ve hükümet baskısı yüzünden oluşan korkudan dolayı, yakınlarının ve sevenlerinin cenazeyi alıp köyüne bile götürememiş olması, en yüksek ihtimaldir

Bugün Yardan Haber Geldi

Bir Bir Yandan Bir Bir Yandan

Eğildim Bir Buse Aldım

Bir Bir Yandan Bir Bir Yandan

Güzel Olanı Severler

Yanağından Gül Dererler

Kulakta Mengiç Küpeler

Bir Bir Yandan Bir Bir Yandan

Baş Koydum Yarin Dizine

Uykular Girmez Gözüme

Ağ Ellerin Sür Yüzüme

Bir Bir Yandan Bir Bir Yandan

Şekerden Şerbet Ezerler

İnce Tülbentten Süzerler

Dört Yanım Almış Güzeller

Bir Bir Yandan Bir Bir Yandan

Pir Sultanım Gel Yanıma

Seni Sarayım Canıma

Dola Kolların Boynuma

Bir Bir Yandan Bir Bir Yandan

—————————————

Gurbet Elde

Gurbet elde bir hal geldi başıma,