Bilge Kağan ?
Hepimiz Bilge Kağan Oğuz kağan Oğuzhan isimlerini sık sık duyarız.
Bir çoğumuz aynı kişi olduğunu zannederiz.
Oğuz han daha çok destansı mitolojik bir kişilik ve yaşadığı yaşamadığı kesin belli olmayan söylence ve efsanelerden ibarettir
Oysa Bilge Kağan gerçek bir kişilik ve Türk tarihinin en önemli değerli şahşiyetlerindendir.
Adının bu güne kadar en çok anılmasının nedenlerinden biri de Orhun kitabelerinin kendisinin döneminde yazılmış olmasıdır.
Tarihte kullanabileceğimiz bir yazımız olmasına rağmen ne yazık ki bunu fazla yazmamışız.
Törelerimiz,Anayasalarımız bile hep sözlü olmuş.
Yazıyı biraz daha fazla kullansaydık geriye doğru bize ışık tutabilecek bir çok kaynağımız olurdu.
Bizler bugün yine türklükle ilgili tarihsel döküman aramaya çalışıp geriye baktığımızda orhun anıtlarından başka fazla yazılı döküman bulamıyoruz.
Tarihimizden iyi ki bir Bilge Kağan geçmiş iyi ki o kitabeleri yazdırmış.
En çok önem verdiğimiz savaş sanatı olmuş
Belki de bizden yüz kat fazla nüfusa sahip Çin'lilere karşı onurlu bir şekilde ayakta kalabilmek için bu zorunluydu.
Bilge Kağan'ın adı soyadı:shǐnà mòjílián, a-shih-na mo-chi-lan dır.
doğumu . 683 ya da 684 - Ölümü. 25 Kasım 734),
İkinci Doğu Göktürk Kağanlığının kağanlarındandır.
Türk tarihinin en önemli figürlerinden biri olarak değerlendirilir.
Babası Doğu Göktürk Kağanlığı’nı yeniden kuran İlteriş Kağan,
Annesi İlbilge Hatun'dur.
8 yaşında babasını yitiren Bilge Kağan, 24 yıl boyunca Göktürk Devleti kağanlığı yapan amcası Kapağan Kağan’ın elinde büyüdü.
716 yılında Kapagan Kağan Dokuz Oğuz boylarından Bayırku tarafından öldürüldüğünde yerine geçen oğlu İnel Kağan'ı darbe yoluyla devirerek İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı'nın başına geçti.
Devletin yönetimini ele alan Bilge Kağan’ın ilk işi iyi bir yönetim oluşturmak oldu.
Bunun için, ordunun başına kardeşi Kül Tigin’i, vezirliğe de Tonyukuk’u getirdi. Kardeşi Kül Tigin ile birbirilerine bağlılıkları ve taht kavgasına tutuşmamaları devleti hızla güçlendiren nedenlerin başındadır.
Bilge Kağan döneminde yazılan Göktürk Yazıtları Türk tarihi açısından eşsiz bir değer taşımaktadır.
Bilge Kağan’ın en büyük hayali, milletini yerleşik hayata geçirip onları şehirlerde oturtmak idi.
Ama vezir Tonyukuk buna karşı çıkarak: "Türkler, Çinlilerin yüzde biri kadar bile değildirler. Su ve otlak peşindedirler. Avcılık yaparlar. Belli bir yerleri yoktur ve savaşçıdırlar. Kendilerini güçlü görünce, orduları yürütürler. Güçsüz bulunca kaçarlar ve gizlenirler. Çinlilerin sayı üstünlüklerini böylece etkisiz kılarlar. Türkleri surlarla çevrili bir kentte toplarsanız ve bir kez Çin’e yenilirseniz, onların tutsağı olursunuz" dedi.
Bilge Kağan, bir dönem de Türkler arasında Budizm’i yayma gayretinde bulundu. Tapınaklar yaparak Türkleri Budist yapmak arzusunu taşıdı. Vezir Tonyukuk, bu düşünceye de karşı çıkarak, Budizm’in insandaki hükmetme ve iktidar duygusunu zaafa uğrattığını, kuvvet ve savaşçılık yolunun bu olmadığını, eğer Türk milletinin yaşaması isteniyorsa, bu din ve tapınakların ülkeye sokulmaması gerektiğini söyledi. Bilge Kağan, çok itibar ettiği Veziri Tonyukuk’un tavsiyelerine uyarak, aklından geçen bu planları uygulamadı.
Bilge Kağan döneminde Göktürk Devleti’nin sınırları Çin’in Şan-Tung ovasından, İç Asya’da Karaşar bölgesine, kuzeyde Bayırku sahasından Ani Irmağı çevresi ve Batı Demir Kapı’ya (Ceyhun Irmağı’nın yakınında Semerkand-Belh yolu üzerinde) kadar ulaştı.
Önce veziri Tonyukuk’u sonra kardeşi Kül Tigin’i kaybeden Bilge Kağan’ı, Çinlilerle işbirliği yapan bakanı Buyruk Çor zehirledi. Yatağında hasta yatarken, kendisini zehirleten bakan ve yardımcısını öldürten Bilge Kağan, 25 Kasım 734’de öldü.
Ey Türük milleti!
Ben ki, tanrı'nın izni ile tahta oturmuş türk, bilge kağan.
Sözümü sonuna kadar dinle;
Önce kardeşlerin, çocukların,
Sonra bütün soyun.
Güneydeki şadlar, apalar,
Otuz tatar, dokuz oğuz beyleri,
Milletim!
Bu sözleri iyice işit, iyice dinle...
Üstte mavi gök, altta kara yer yaratıldığında
İkisi arasında insanoğlu yaratılmış.
İnsanoğlu üstünde de atalarım
Bumin kağan, istemi kağan hükümdar olmuş.
Türk milleti'nin ilini tutmuş, töresini düzenlemişler.
Ordu yürütüp dört bir yandaki başlıya baş eğdirmiş.
Dizliye diz çöktürmüşler.
Çin milleti ile komşu olmuşlar.
Altını, gümüşü, ipekliği sıkıntısızca veren çinli'nin sözü tatlı, ipeklisi yumuşak imiş.
Bunlarla uzak kavimleri kendisine yaklaştırıp sonra kötülük edermiş.
Bilge kişiyi, yiğit kişiyi sevmez, yürütmez miş.
Türk milleti, varlığa, tokluğa ve rahata alışıksın,
Böyle olduğu için hoş ve tatlı sözlere kanıp
Kağan'ının , beyinin sözünü dinlemeden her yere gittin, aldandın, aldatıldın.
Böyle olunca oralarda hep mahvoldun.
itaatsizliğin yüzünden seni kalkındırmış kağanına ve iline kendin kötülük getirdin.
Kendin yanıldın. iyice düşün, silahlılar gelip seni nasıl dağıttılar?
Mızraklılar gelip seni nasıl sürdüler?
Mukaddes ötüken ormanı'nın milleti, dağıldın.
Doğuya giden gitti, batıya giden gitti.
Gittiğin yerde kanın su gibi aktı.
Kemiğin dağ gibi yandı.
Bey olacak erkek evladın köle,
Hanım olacak kız evladın cariye oldu.
Kocamışlara, bilgelere itaatsizliğin yüzünden!
Tahta oturduğumda şuraya buraya dağılmış olan milletim ölüp biterek,
Yaya ve çıplak olarak geri geldi.
Milletimin adı yok olmasın, töre yok olmasın diye
Gündüz oturmadım, gece uyumadım.
Gözden yaş gelse önleyerek,
Gönülden çığlık gelse geri çevirerek düşündüm.
İyice düşündüm...
Milletimi kalkındırayım , besleyeyim diye
Kuzeye, güneye ve doğuya on iki büyük sefer yaptım...
Savaştım...
Ondan sonra tanrı bağışlasın, talihim ve kısmetim var olduğu için ötüken'i il tuttum.
Açları doyurdum, çıplakları giydirdim,
Yoksul milleti zengin kıldım, az milleti çoğalttım...
Artık kötülük yok!
Ve türk kağanı, mukaddes ötüken ormanında oturdukça ,
Ülkede sıkıntı olmayacak töre yaşayacak!
Türk oğuz beyleri! milletim; işitin!
Üstte gök basmasa , altta yer delinmese, senin ilini ve töreni kim bozabilir?
Kaynaklarımız:
Bilge kagan’s Memorial Complex, TÜRIK BITIG
Ethno Cultural Dictionary, TÜRIK BITIG
EmoticonEmoticon